Door Mirjam Steenbrugge, coördinator calamiteitenonderzoek
Met het expertise team onafhankelijke voorzitters calamiteitenonderzoek van Quasir hebben we recent een terugblik gedaan op het afgelopen jaar. De toename van het aantal aanvragen voor calamiteitonderzoeken waarbij de richtlijn “geweld in de zorgrelatie” van toepassing was, kwam daarbij als opvallend naar voren. In 2020 was dit aandeel 12% en in 2021 was dit 25% van onze onderzoeken.
Onder de richtlijn “geweld in de zorgrelatie” vallen uiteenlopende zaken; zowel vormen van agressie als vormen van (seksueel) grensoverschrijdend gedrag. Bij deze meldingen merken we steeds opnieuw dat de impact op alle betrokkenen groot is en ook veel vragen oproept. Alle betrokkenen worden er door geraakt en het brengt emotioneel vaak veel teweeg. Regelmatig wordt ook de vraag gesteld ‘Hoe heeft dit kunnen gebeuren zonder dat we iets hebben gemerkt?’. Tegelijk is dat natuurlijk een hele belangrijke vraag in het onderzoek dat daarna volgt.
Verbeteren
Wat de precieze aanleiding van de toename van calamiteitenonderzoeken naar geweld in de zorgrelatie is, dat kan uit de beschikbare informatie niet vastgesteld worden. Daar zijn verschillende redenen voor aan te dragen. We zien wel een rode draad in verbetermaatregelen die in verschillende onderzoeken aangedragen worden. De belangrijkste verbetermogelijkheden die we op hoofdlijnen hebben gesignaleerd delen we graag met u. We vermelden hierin geen details om de vertrouwelijkheid te waarborgen.
1. Zorg dat er een veilige meldcultuur is en medewerkers ervaren dat het melden van signalen verbetering van de situatie oplevert.
2. Zorg met een eenvoudig te gebruiken Veilig Incidenten Melden (VIM) meldsysteem voor overzicht. Zo ontstaat inzicht in de omvang en ernst van de signalen.
3. Blijf binnen teams met elkaar in gesprek over gedrag behorend bij het ziektebeeld en grenzen van veiligheid voor alle betrokkenen.
4. Zet externe expertise in waar het niet snel lukt om de situatie veilig te maken voor betrokkenen.
Een andere lijn die gezien wordt, is dat in onderzoek naar incidenten tussen cliënten onderling niet altijd zo helder is wie dader en wie slachtoffer is. Vaak is er sprake van wederzijdse actie en reactie en een onderliggend ziektebeeld waardoor gedrag beïnvloed wordt. Soms kan niet waterdicht gemaakt worden wat de exacte toedracht is geweest, zeker wanneer er geen doorlopend toezicht als richtlijn geldt. Een periodiek terugkerende multidisciplinaire risico inventarisatie, waarin zowel de persoonlijke aspecten als de omgevingsaspecten worden afgewogen, is een hulpmiddel om de risico’s in beeld te brengen en passende voorzorgsmaatregelen te kunnen nemen. Desondanks is een incident niet altijd te voorkomen.
Wat te doen bij een situatie met geweld in de zorgrelatie?
We merken dat opdrachtgevers het prettig vinden om met ons te kunnen overleggen als zich een situatie met geweld in de zorgrelatie heeft voorgedaan. In het eerste gesprek kunnen onze ervaringen en daaraan gekoppelde vragen richting geven aan de te volgen stappen. Dit begint vaak al met de vraag of er wel of niet gemeld moet worden bij de IGJ en ook wat te doen richting de betrokken zorgverlener of in sommige gevallen een andere cliënt. Het is belangrijk om de veiligheid voor allen te waarborgen en om aandacht te hebben wat er gedaan kan worden als eerste opvang van de betrokkenen. Bestaat er bijvoorbeeld een risico dat cliënt of medewerker zichzelf iets aandoet? Dit zijn heftige vragen, echter we mogen ze niet uit de weg gaan. Bij deze onderzoeken wordt er naast de onafhankelijk voorzitter altijd nog een tweede persoon vanuit Quasir ingezet. Afhankelijk van de complexiteit, sluit die voor het volledige onderzoek aan bij de onderzoekscommissie of leest deze mee en is sparringpartner voor de onafhankelijk voorzitter. Zo waarborgen wij de onafhankelijkheid en kwaliteit van de onderzoeksrapportage.
Voor meer informatie kun je contact opnemen met:
Mirjam Steenbrugge (coördinator calamiteitenonderzoek), via telefoon 06-30295576 of mail mirjamsteenbrugge@quasir.nl en Siberta Hassing (manager calamiteitenonderzoek), bel 06-82721427 of mail sibertahassing@quasir.nl
